OS PROBLEMAS DA SANIDADE PÚBLICA: O GASTO (II)

    – Ignacio Almará –  

  O gasto per cápita anual da sanidade pública no ano 2010 era duns 1.500 euros. Si observamos este dato de forma illada pódenos chegar a chamar a atención, sobre todo si formamos parte dun grupo poboacional que aínda non necesitou servizos médicos de forma rutineira. Con todo, si o comparamos co mesmo gasto no ano 2001 saltan todas as alarmas. No ano 2001 o gasto público per cápita en sanidade era de 825 euros, algo máis da metade que no ano 2010.

  Malia que esta tendencia foise freando nos últimos anos, o feito de que en menos de dez anos se duplique o gasto destinado á sanidade debe preocuparnos e máis aínda cando a duplicación do gasto non trouxo consigo a resolución dos problemas típicos da sanidade pública como son a ineficiencia e a saturación dos servizos.

  ¿Cal é a razón de que o gasto dispárese desta forma indiscriminada?

  A resposta máis intuitiva é a demanda.             

  Un dos factores determinantes de que se produza un incremento no gasto de forma perpetua e crecente é a natureza da demanda destes servizos en España. Ao non ter que ser pagados de forma directa, senón que se financian a través de impostos, o usuario demanda cada vez máis sen realmente importar que gasto supoña isto para ninguén, nin sequera para el mesmo.

  Como o usuario é insensible ao custo, xa que non é el quen o paga directamente, como presumiblemente ocorrería nun sistema de libre mercado, a demanda dispárase, non só a través da asistencia do usuario, senón a través do comportamento dos médicos, que son quen en realidade levan a cabo as peticións de servizos intermedios, xa sexan diagnósticos ou terapéuticos. Temos así dúas orixes da demanda distintos.

  Temos, por unha banda, que, de forma directa, os usuarios demandan moitos máis servizos dos que presumiblemente demandarían de ter que ser eles os que de forma directa desembolsasen o diñeiro necesario para a contratación do servizo. Isto é facilmente observable en calquera servizo de urxencias ou centro de saúde, onde se poden chegar a ver visitas por chicles no pelo ou tos dun día. Isto non quere dicir que estes servizos non fosen demandados nestas situacións si os servizos fosen privados, pero timolóxicamente podemos saber que comunmente non son motivos de visita ao médico e que esta se produce neste caso dado que é “gratuíta”. Este exemplo non é máis que unha caricatura do que realmente ocorre, un gran número de visitas e demandas asistenciais non se realizarían de ter que desembolsar un diñeiro de forma directa.

  A outra fonte de demanda témola por parte dos médicos. A industria médica actual ten a estrutura típica dun servizo de expertos, como o dun avogado ou unha consultoría. Nestes modelos os servizos son prestados por grupos de expertos que de forma artesanal van resolvendo o problema en cuestión, sendo eles os que, en base ás súas necesidades con vistas a resolver os casos, demandan unha serie de servizos intermedios como resonancias magnéticas ou análises. En última instancia, son os médicos os que levan a cabo a demanda dos servizos diagnósticos e terapéuticos, xa que son eles os que, neste modelo, poden facelo.

  Tamén neste caso, ao traballar “cegos” aos prezos e custos, levan a cabo unha demanda indiscriminada de servizos intermedios, demandando nun gran número de casos servizos “de máis”. Non só non existe motivación para regular o gasto senón todo o contrario, a presión de ter que resolver o caso e á súa vez a insensibilidad aos custos lévaos a gastar todo o que poidan co fin de resolver un caso concreto. Esta situación de ineficiencia non é en absoluto culpa dos médicos, os cales queren cumprir co seu traballo do mellor xeito posible, senón que vén perfilada pola suma dos dous factores comentados anteriormente, por unha banda, a presión de resolver o caso e doutra banda a insensibilidade ao gasto.

  Estes serían os dous determinantes da demanda máis facilmente observables na superficie. Son xeralmente recoñecidos por calquera que se asomou a analizar os determinantes do gasto sanitario e ata son facilmente atisbados polos mesmos traballadores dos servizos de saúde.

  Con todo, hai outros dous que son moito menos coñecidos, un deles é a propia natureza política do reparto de recursos e o outro a completa desestructuración da demanda en forma vertical en toda a estrutura de produción dos bens e servizos médicos.

  Dada a complexidade destas dúas fontes de demanda deixaremos a súa análise para o próximo artigo desta serie. Pasando agora a resumir brevemente as conclusións que podemos sacar do ata agora exposto.

  A primeira delas é que a tendencia ao aumento do gasto explícase facilmente pola propia natureza da demanda dos servizos. Trátase dunha demanda completamente artificial, xerada pola cegueira ante o verdadeiro gasto da sanidade. Como é evidente, o servizo é percibido como gratuíto e polo tanto o valor daquilo ao que teñen que renunciar co fin de obter o servizo é, polo menos en aparencia, nulo.

  Por outra banda, o gasto dispárase tamén pola demanda de servizos intermedios de forma indiscriminada por parte dos médicos, quen son os que realmente demandan os servizos hospitalarios unha vez produciuse a primeira visita por parte do paciente.

  Isto é unha consecuencia máis da inexistencia de prezos. Neste caso, os usuarios e os traballadores non coñecen os custos da asistencia e demandan moitos máis recursos dos que podemos supoñer que verdadeiramente demandarían nun sistema no que os pagos se realicen de forma directa.