DE BOICOTS NO LONGO PRAZO
– Edgar Carlos Duarte Aguilar –
É redundante dicir que a economía é “unha ciencia libre de xuízos de valor”. Calquera ciencia busca describir e explicar o que é, independentemente dos desexos, gustos ou preferencias do científico, de como lle gustaría a el que a realidade fora. A economía non é unha excepción.
¿Como pode, pois, un economista dicir que certa política ou acción é boa ou non, que é desexable ou que non o é, si non se lle permite introducir os seus propios xuízos valorativos? Unha solución era a fórmula empregada polo economista austríaco Ludwig von Mises ao expoñer as consecuencias económicas da intervención gobernamental. Mises demostraba mediante argumentos que o intervencionismo provocaba unha situación que aos ollos mesmos de quen propoñía a intervención era peor.
Por exemplo, os patrocinadores de leis de salarios mínimos teñen a intención de lograr que todos obteñan no mercado unha retribución que lles permita cubrir as súas necesidades máis básicas, especialmente aqueles que gañan menos. O argumento de Mises contra estas leis non era que fosen moralmente reprochables ou que as consecuencias fosen algo que el mesmo considerase máis desfavorable, senón que provocaban paro ou desemprego, en especial daqueles cunha menor produtividade, precisamente os grupos que os patrocinadores buscaban favorecer.
Nunha recente entrada no seu blog titulada “Por qué el boicot a los productos catalanes es un error”, o profesor Juan Ramón Rallo emula esta fórmula de Mises. Usando como parámetro as valoracións subxectivas de quen desexan a unidade de España e, ao mesmo tempo, boicotear indiscriminadamente os produtos de orixe catalá, Rallo trata de demostrar que as consecuencias do boicot provocan unha situación peor e contraria aos fins que estas persoas perseguen.
No seu blog, o profesor di moitas cousas que son verdade. Por exemplo, di que “Cando as vendas dunha compañía redúcense, non só saen perdendo os propietarios desa empresa, senón tamén todos os outros axentes económicos que se relacionan con ela”. É imposible non concordar con el na maioría dos puntos que fai. Como é máis fácil concentrarme naquilo no que non concordo, iso é o que farei neste artigo.
Antes de empezar, quero aclarar que as miñas valoracións subxectivas sobre a cuestión son irrelevantes e, como o profesor Rallo, abstereime de manifestar si prefiro que España permaneza unida ou si se debería permitir a secesión de Cataluña. Tamén sei que, como estranxeiro que vive fóra, non coñezo todos os feitos relevantes e, ademais, non é un asunto da miña incumbencia. Polo tanto, vou centrarme nos puntos nos que estou en desacordo coa análise do profesor Rallo.
O profesor empeza concedendo que os boicots son instrumentos de presión social xenuínos e que os consumidores son soberanos en tomar en conta outras consideracións, ademais de calidade e prezo. Con todo, no resto do artigo trata de demostrar que neste caso en particular o boicot “resulta especialmente equivocado”. Agrega ao final que “por moi lexítimo que caiba consideralo en abstracto, debería ser reputado como un erro estratéxico ata por aqueles que desexan prexudicar economicamente aos independentistas cataláns”. Eu aquí teño unha dúbida: ¿significa isto que os boicots están ben a condición de que se consideren no abstracto pero non si se materializan nun caso concreto ou se trata este de un caso moi particular? Porque, como veremos, as consideracións do profesor poden aplicarse moi ben a outros casos.
Di o profesor que aínda no caso de que o boicot se dirixira unicamente contra aquelas empresas que apoian a independencia, non sería acertado porque sairían perdendo tamén terceiros, en especial os seus traballadores e provedores, necesariamente algúns anti-independentistas en ambos grupos e algúns situados fóra de Cataluña do segundo grupo.
Aínda que a análise do profesor Rallo é correcta, céntrase unicamente nos efectos de curto prazo. O diñeiro que os españois non gasten en produtos de empresas que favorecen o secesionismo podería gastarse en produtos doutras empresas, as cales demandarían factores de produción adicionais: o traballo e os produtos intermedios que deixarían de ser demandados polas empresas afectadas. Doutra banda, ese diñeiro tamén podería aforrarse e ter como destino o financiamento e incremento no investimento noutras industrias, o cal redundaría en maior produtividade. Podería levarlle un tempo á estrutura produtiva pero no longo prazo adaptaríase ás novas circunstancias. No mercado sempre hai actores que entran e saen pero a orde mantense.
Ademais, as consideracións do profesor Rallo aplícanse para calquera cambio nas preferencias dos consumidores e iso inclúe calquera iniciativa de boicot deliberada. Logo de todo, un argumento a favor do libre mercado é que é o mellor sistema para adaptarse aos cambios nas circunstancias.
En resumo, por unha banda, algo non pode ser un instrumento de presión social xenuíno si sempre vai causar efectos contrarios ao que se persegue na práctica e, doutra banda, no longo prazo a estrutura produtiva adáptase ás novas circunstancias polo que non necesariamente, neste caso, o boicot resulta especialmente equivocado.