Francisco Capella escribiu, non fai moito, un artigo titulado “Más problemas del anarcocapitalismo”, tras asistir a un debate no que participaron Juan Ramón Rallo e Miguel Anxo Bastos.

  O artigo de Capella presenta unha certa falta de claridade sobre o obxecto da súa análise, pois non fai moita énfase na distinción entre o anarcocapitalismo como teoría política ou tradición de pensamento e o anarcocapitalismo como movemento con seguidores. Desta maneira, o primeiros once parágrafos do seu artigo consisten nunha acumulación de adxectivos que describen, segundo Capella, a unha alta porcentaxe de anarcocapitalistas. Así, segundo o autor, moitos deles son fanáticos, inxenuos, integristas, fundamentalistas, non atenden a razóns, non escoitan outros argumentos, etc.

  Estes once parágrafos son completamente irrelevantes, desde o punto de vista intelectual, no que se refire ao anarcocapitalismo como teoría política. No mellor dos casos (que é o que nós cremos que coincide coa intención do autor) esa descrición tenta ser un exercicio de análise sociolóxica do movemento libertario. Neste artigo exporemos unha serie de reflexións sobre esa análise sociolóxica que realiza Francisco Capella.

  En primeiro lugar temos que dicir que estas análises sociolóxicas do movemento libertario son moi necesarias e poden ser moi valiosas. Poden axudar a clarificar ideas, identificar problemas e corrixir actitudes. De feito, Capella non fai senón seguir o exemplo de autores anarcocapitalistas que escribiron moito antes que el exercicios semellantes (ver The Sociolology of the Ayn Rand Cult, de Murray Rothbard ou A Realistic Libertarianism, de Hoppe, por exemplo).

  Pero tamén hai que apuntar que, sen dúbida debido ás limitacións derivadas da extensión do artigo, a análise sociolóxica de Capella parece máis un conxunto de apreciacións subxectivas e emocionais baseadas na experiencia persoal do autor que un estudo sofisticado con probas e argumentos sólidos. Por exemplo, Capella afirma que “unha alta porcentaxe” de seguidores do anarcocapitalismo son fanáticos e inxenuos, pero nunca explica a que grupo concreto de seguidores do anarcocapitalismo se refire: ¿está a falar daqueles que el coñece persoalmente ou de todos eles en xeral? ¿Circunscríbese á súa experiencia persoal na súa cidade ou está a falar dos anarcocapitalistas de todo o mundo? ¿Calculou a porcentaxe de anarcocapitalistas fanáticos que existen ou esa expresión é só unha forma de falar?

  Ademais Capella incorre en contradicións moi estrañas á hora de explicar as súas apreciacións subxectivas. Ao principio do seu artigo Capella di que:

  Independentemente da corrección ou validez das súas ideas, o anarcocapitalismo é unha teoría política (ou antipolítica) extrema, moi minoritaria, e cunha alta porcentaxe de fanáticos e inxenuos entre os seus seguidores.

  Pero as razóns que ofrece para afirmar que os seus seguidores son fanáticos e inxenuos son as seguintes:

  Ademais de fanáticos moi entusiasmados, moitos anarcocapitalistas parécenme inxenuos porque non ven os problemas que teñen as súas ideas e non se dan conta da debilidade dos seus argumentos.

  É dicir que, segundo Capella, independentemente da validez das súas ideas, o anarcocapitalismo ten seguidores fanáticos e inxenuos. E son fanáticos e inxenuos porque non se dan conta da falta de validez das súas ideas. Parece difícil que alguén acuse os seguidores do anarcocapitalismo de ser fanáticos e inxenuos, independentemente da validez das súas ideas, cando logo afirma que son fanáticos e inxenuos pola invalidez das mesmas. Poderiamos dicir que, independentemente da validez das ideas de Capella sobre o fanatismo dos anarcocapitalistas, a habilidade deste autor para establecer argumentos lóxicos sólidos presenta, neste caso en particular, serias deficiencias.

  Outras das súas reflexións son un tanto confusas á hora de identificar cal é exactamente o problema do anarcocapitalismo do que está a falar. Por exemplo cando di o seguinte:

  A eliminación total do Estado como solución aos problemas sociais é unha proposta claramente radical, de máximos, non precisamente moderada: é unha idea para rebeldes inconformistas, ou para quen busca chamar a atención, e non é apta para grandes masas da poboación que quizais prefiren refuxiarse en posicións máis centradas, normais e populares, quizais sen pensar moito respecto diso.

  Este parágrafo expón certas dúbidas. ¿Considera o autor que a proposta radical do anarcocapitalismo é un problema porque a maior parte da xente prefire posicións máis centradas e populares? Se o autor se refire simplemente a que é máis difícil convencer á xente de determinadas ideas que, nun principio, son minoritarias ten razón. Pero entón o seu comentario é unha trivialidade sen moita importancia: todo o mundo sabe que é máis fácil (e máis cómodo) defender ideas que gozan de aceptación xeral que aquelas que non a teñen. Cando a escravitude era aceptada pola maioría da poboación era máis difícil convencer á xente de que debía ser eliminada totalmente. A abolición total da escravitude era unha proposta radical e de máximos que non era aceptada por grandes masas da poboación. A lexitimidade da escravitude era considerada, pola contra, unha posición centrada, normal e popular. Pero ningunha corrente de pensamento ou movemento de ideas ten un problema por ser, en principio, minoritaria. En todo caso podería ter un problema se pretendese seguir sendo sempre minoritaria. Pero, precisamente, moitos dos autores e defensores do anarcocapitalismo non comparten a mentalidade derrotista de Capella; non cren que as súas ideas non sexan “aptas para grandes masas da poboación” de maneira ineluctable senón que consideran que é necesario investigar, analizar, debater, explicar e convencer para chegar a conseguir, no futuro, un cambio de opinión e que as súas ideas sexan compartidas por un número cada vez maior de xente.

  ¿Pensa o autor que ese carácter actualmente minoritario e radical é algo exclusivo do anarcocapitalismo e non doutras teorías políticas? Supoñemos que non. Supoñemos que Capella é perfectamente consciente de que, por exemplo, a proposta do Estado do 5% que defende Rallo é, actualmente, unha proposta minoritaria e radical que non conta co apoio de “grandes masas da poboación” e que dificilmente pode ser considerada unha posición “centrada, normal e popular”. E as propostas de liberalización da sanidade, a educación ou as pensións que realizan moitos liberais son, aínda, consideradas radicais por unha gran parte da poboación, que prefire “refuxiarse en posicións máis centradas, normais e populares”, como as socialdemócratas.

  ¿Está a defender, entón, o autor a necesidade de adoptar propostas máis moderadas e que poidan conseguir máis facilmente o apoio de grandes masas da poboación? Esperamos que non. Porque se establece como criterio estratéxico a adopción de propostas que sexan facilmente aceptadas por grandes masas da poboación e, se temos en conta que a maioría das propostas dos defensores do mercado libre seguen sendo minoritarias entre a opinión pública, entón a opción máis sinxela e con máis opcións de triunfo sería propoñer a defensa do statu quo. Isto significaría, en definitiva, a proposta de abandonar calquera tipo de liberalismo coa esperanza de conseguir algún triunfo rápido na opinión pública. Isto pode ser un bo consello para aqueles que simplemente anhelan algún tipo de recoñecemento social pero dificilmente pode servir de orientación para aqueles que defenden un determinado conxunto de ideas co obxectivo de conseguir unha sociedade máis xusta e próspera. Supoñemos que Capella estaría de acordo connosco en que é moito máis razoable estudar primeiro a validez das túas ideas e a solidez das túas propostas e despois defendelas con convicción e afán co obxectivo de que cheguen a converterse, algún día, na posición maioritaria.

  Da mesma forma tamén resultan peculiares as reflexións de Capella en relación co sentido do humor:

  A mención do “Estado pequeniño” do minarquismo é obxecto de humor, que pode ser moi san (sobre todo co acento galego e a voz e os xestos dunha persoa brillante e bondadosa como Bastos), pero tamén é perigoso porque isto é un asunto moi serio e as risas e as burlas poden usarse para non pensar e non contestar as críticas: unha das funcións evolutivas do humor e a burla é cohesionar aos membros dun grupo contra outros que son inimigos e non merecen respecto ou medo.

  En primeiro lugar é estraña a capacidade do autor para soster á vez posicións contraditorias: o humor pode ser moi san pero tamén é perigoso. Tendo en conta que só cita o exemplo de Bastos, ¿que quere dicir Capella? Porque se no caso de Bastos o humor é moi san, ¿a conto de que nos alerta despois dos supostos perigos do humor? E se no caso de Bastos (que é o único autor que cita) o humor é moi perigoso e emprégase para non pensar e non responder ás críticas, ¿como pode ser á vez san?

  Pero en segundo lugar este parágrafo é marabilloso pola súa capacidade de innovación. Capella podería conseguir algo inédito. Podería ser a primeira vez na historia da humanidade que alguén afirma dun determinado grupo o seu carácter fanático, dogmático, fundamentalista… e o seu gran sentido do humor. Un, en principio, pensaría que o sentido do humor non adoita acompañar aos fanáticos senón que, máis ben, adoitan ser estes os que consideran a risa e o humor como algo perigoso. Por exemplo, tanto os nazis como os soviéticos, prohibiron os chistes, as sátiras e as manifestacións de humor porque resultaban perigosos para os intereses das súas respectivas causas. Pero, ademais e curiosamente, a sospeita de Capella contra o sentido do humor achégao moito aos obxectivistas máis dogmáticos que critica. Así, Rothbard, que tamén posuía un gran sentido do humor, destacaba deles que:

  O enxeño e o humor […] estaban prohibidos no movemento randiano. A xustificación racional era que o humor demostra que un “non se toma en serio os seus valores”. A razón real, por suposto, era que ningún culto pode soportar o efecto penetrante e aleccionador proporcionado polo humor.

  Pero Capella non só presenta unha análise sociolóxica bastante peculiar sobre o sentido do humor, tamén realiza algunhas reflexións sobre a actitude dos pensadores que resultan moi perturbadoras. Así, segundo Capella:

  É normal que moitos pensadores vexan desde fóra ao anarcocapitalismo e ao obxectivismo como enfermidades xuvenís propias de adolescentes inmaturos (e que poden superarse coa idade e a reflexión), xa que moitos dos seus defensores compórtanse como tales.

  Desde o meu punto de vista é extraordinariamente preocupante que tal cousa poida parecer normal. Un “pensador” debería establecer a súa opinión sobre un determinado conxunto de ideas a través do estudo sistemático e da reflexión crítica das mesmas. Un estaría disposto a arriscarse a afirmar que a función dun “pensador” é pensar. E para pensar sobre sobre un determinado conxunto de ideas o máis razoable é acudir ás obras orixinais dos autores que as desenvolveron para estudalas en profundidade. Así, mesmo aínda que Capella tivese razón sobre o comportamento efectivo dalgúns defensores do anarcocapitalismo, dificilmente pode apelar á superación de tales problemas mediante a reflexión cando considera normal descartar un conxunto de ideas, non mediante o exercicio da razón e do pensamento crítico, senón atendendo ao comportamento dalgún dos seus seguidores.

  En calquera caso a experiencia persoal de Capella prodúceme unha gran conmiseración pola mala fortuna que experimentou o autor. Sobre todo porque a miña experiencia persoal e subxectiva é radicalmente diferente da súa. Eu tiven a gran fortuna de asistir, na universidade de Santiago de Compostela, ás clases do profesor Bastos e, desde o primeiro día, descubrín nelas a un profesor brillante, apaixonado e divertido que se preocupaba sinceramente polos seus alumnos e que lles motivaba continuamente a estudar, investigar, argumentar e debater. Un profesor que recomendaba ler aos autores de todas as correntes e tradicións de pensamento e a razoar sistematicamente sobre o que dicían. Un profesor que convencía aos seus alumnos (moitos deles provenientes de ideoloxías moi dispares) pola forza dos seus argumentos e o profundo caudal da súa sabedoría. E, segundo a miña experiencia persoal, o grupo de alumnos que se formou ao redor do seu maxisterio tenta, na humilde medida das súas posibilidades e con todas as súas limitacións, seguir o seu exemplo e discutir, analizar e debater continuamente os principios do anarcocapitalismo, atendendo á forza das ideas e dos argumentos. Por iso resultáronme estrañas esas reflexións tan xerais sobre o fanatismo dos anarcocapitalistas. Porque, aínda que seguramente haxa fanáticos e dogmáticos no anarcocapitalismo (como en calquera outra corrente de pensamento) tamén é certo que hai moitos outros que defenden ese conxunto de ideas con humildade, dilixencia e estudo. Seguro que, cun pouco de esforzo e unha mentalidade aberta, Capella será capaz de atopalos no futuro.