A ESCUELA AUSTRÍACA E BITCOIN: SEGUNDA PARTE. MISES VS BITCOIN

    – Ignacio Almará –     

  No artigo anterior examinamos como xurdía, desde un punto de vista histórico, a institución do diñeiro da man de Carl Menger e definimos como diñeiro un medio de intercambio indirecto xeralmente aceptado. Tras isto examinamos a orixe de bitcoin e vimos si refutaba ou non a teoría mengeriana sobre a orixe do diñeiro chegando á conclusión de que non o fai debido a que a teoría de Menger explícanos como xorde o diñeiro como institución social e non como se orixina unha moeda en concreto.

  Dado este primeiro paso e entendendo a natureza do diñeiro debemos proceder a analizar o moderno debate sobre a teoría regresiva do diñeiro de Ludwig von Mises que se fundamenta tamén na orixe da nova moeda dixital Bitcoin para posteriormente expoñer a teoría regresiva e poder dar un veredicto sobre si queda refutada ou non a teoría regresiva do diñeiro de Mises. Para isto basearémonosno traballo realizado polo profesor Walter Block en Bitcoin, the regression theorem and the emergence of a new medium of Exchange.

  O debate.[i]

  O debate que xurdiu nos últimos anos en torno a Bitcoin e a teoría regresiva do diñeiro foi establecido en base a interpretar que a conclusión da teoría regresiva de Mises é que a orixe dun novo medio de intercambio baséase en que un ben pasa de ser valorado polo seu uso directo como ben de consumo ou produción a ser valorado como medio de intercambio.

  Bitcoin entraría dentro do que denominamos medio de intercambio indirecto, xa que logo, a súa presenza no mercado debe, ou refutar a teoría xa que nunca foi valorado como ben de uso directo, ou pode por outra banda non refutala e deixala intacta.

  Por exemplo, Konrad Graf explica que a teoría regresiva non queda invalidada pola orixe de Bitcoin, xa que si tivo un valor de uso directo antes de converterse en moeda. Por exemplo, puido ser usada para probar a rede de blockchain, para xogar ou porque era visto como un avance da causa.

  Michael Surda pola súa banda comprende que a teoría regresiva é unha teoría praxeolóxica e xa que logo apriorística e que xa que logo non quedaría invalidada pola experiencia empírica. Bitcoin, como medio de intercambio, tivo que nacer cun valor de uso directo anterior por necesidade.

  Robert Murphy suscita que Bitcoin non refuta a teoría miseana e ademais establece que os primeiros que adquiriron este ben puideron facelo por considerar a idea de que se volvese un medio de intercambio xeneralizado. Este feito por si mesmo xa podería establecer o seu prezo e facilitar o seu xurdimento como novo medio de intercambio xeneralizado. Con todo, isto suporía que o ben nunca foi valorado como máis que un ben de intercambio e xa que logo suporía que na teoría regresiva hai algún buraco.

  Michael Suede interpreta que o enfoque de Mises sobre a orixe do diñeiro é completamente erróneo xa que en realidade o único que fai falta para que xurda un medio de intercambio indirecto é que os intervenientes no mercado perciban as vantaxes de usar devandito medio. Non hai unha verdadeira necesidade de que exista antes como ben de uso directo nin que haxa ter prezo contra os outros bens.

  O problema deste debate, segundo Block, é que todos estes autores fixáronse nun aspecto que non é central na teoría regresiva do diñeiro e polo tanto o debate tomou un rumbo que se afasta da verdadeira teoría regresiva. O feito de preguntarse si o Bitcoin refuta ou non a teoría regresiva por xurdir directamente como un medio de intercambio evidencia que non se está tomando a dirección adecuada.

  A teoría regresiva do diñeiro.

  A teoría regresiva do diñeiro é a conquista definitiva da revolución marxinalista no campo do diñeiro. Foi redactada por Ludwig von Mises en 1912 e é unha resposta praxeolóxica ao problema da circularidade á hora de determinar a utilidade marxinal do diñeiro e os prezos do mercado, problema que explicaremos a continuación.

 É necesario, antes de avanzar na explicación, que recordemos a definición que deramos de diñeiro, o cal era para nós un medio de intercambio indirecto xeralmente aceptado, e, polo tanto, entendemos que o diñeiro non se utiliza para o seu uso directo senón para o seu intercambio por produtos que si se utilicen de forma directa.

  Á hora de valorar o diñeiro debemos ter en conta que non todas as unidades de diñeiro posúen o mesmo valor para un individuo. Poñamos, por exemplo, que unha unidade para un individuo son 10 pezas de ouro e que o suxeito posúe 50 pezas de ouro, o actor destinará as primeiras 10 pezas de ouro ao fin que máis valora, por exemplo pode ser comprar un porco, a segunda unidade ao segundo fin máis desexado como pode ser adquirir unha galiña e así progresivamente ata chegar á unidade que satisfaría o fin, comparativamente, menos valorado, poñamos comprar unha barra de chocolate. Esta sería a unidade marxinal, serían as 10 pezas de ouro ás que o actor renunciaría de ter que renunciar a unha unidade, xa que de ter que renunciar a un fin faríao a ese. Nun stock onde todas as unidades son intercambiables, é dicir que serven para unha multiplicidade de fins concretos, o valor de cada unha das unidades é o valor da unidade que satisfai o fin menos desexado, é dicir é o valor da unidade marxinal.

  Ao ter que sacrificar unha unidade do stock, a que sacrificará será aquela unidade que satisfai o fin menos desexado, independentemente da unidade física á que renuncie, xa que si renuncia á unidade que tiña reservada para comprar o porco o que o individuo fará será mover a unidade da barra de chocolate cara ao fin máis desexado, terminando por renunciar sempre á barra de chocolate, é dicir o seu fin menos valorado.

  Xa que logo, cando se desfai da unidade marxinal, o valor de cada unha das unidades é agora o valor da segunda unidade menos valorada, polo que o valor de cada unha das unidades subiría, a utilidade marxinal é agora máis alta. Pola contra, ao engadir unha unidade ao stock, esta nova unidade será destinada a un fin menos valorado que os que xa se perseguían, xa que logo, o valor de cada unha das unidades será máis baixo, a utilidade marxinal de cada unidade descendería.

  Isto non é máis que a lei da utilidade marxinal aplicada ao diñeiro. Con todo, habemos de notar que, pola propia natureza do diñeiro, o suxeito emprega diñeiro para adquirir outros bens que usará directamente. Como queda ilustrado polo exemplo, a utilidade marxinal do diñeiro depende directamente da utilidade marxinal dos bens que se quere adquirir, é dicir o diñeiro é valorado en función dos bens subseguintes que se desexan posuír. O individuo valora as 10 pezas de ouro pola súa capacidade de ser intercambiada polo porco ou a galiña en cuestión, neste caso valora esas pezas de ouro pola súa calidade de diñeiro. Con todo, existe outro factor a considerar á hora de valorar o diñeiro.

  É necesario que existan prezos co fin de saber por canto diñeiro teremos que cambiar o ben final que queremos para consumo. As unidades e a súa valoración virán determinadas polos tipos de cambio do diñeiro por outros bens, é dicir a utilidade marxinal do diñeiro baséase nos prezos.

  Resumindo, na valoración do diñeiro interveñen dous factores, por unha banda, a utilidade marxinal do ben final a adquirir e por outro o tipo de cambio ou prezo dese ben en diñeiro, xa que será a referencia que teñamos no mercado para facer a comparación entre a utilidade marxinal do ben e a das unidades de diñeiro.

  Con todo, corremos o risco agora de caer nun razoamento circular.

  Un intercambio prodúcese porque os individuos intervenientes no intercambio consideran a utilidade marxinal do ben a adquirir maior que a do ben ao que renunciar. Si, por exemplo, cambio 4 laranxas por 2 patacas é porque valoro máis 2 patacas que 4 laranxas. Cando se dá o intercambio podemos dicir que o prezo de 4 laranxas é 2 patacas, pois leste foi o tipo de cambio dese momento determinado. O mesmo ocorre cos intercambios onde intervén o diñeiro. Si alguén compra un café por 1,20 euros, está demostrando que a utilidade marxinal do café para el nese momento foi maior que a utilidade marxinal dos 1,20 euros. Podemos dicir entón que o prezo do café é nese momento 1,20 euros.

  Queda patente neste exemplo o feito de que é a utilidade marxinal dos bens o que determina os prezos de mercado dos mesmos, con todo, tamén sabemos que a existencia de prezos non só é necesaria para establecer a utilidade marxinal do diñeiro dada a natureza do mesmo, senón que eses prezos determinan a utilidade marxinal do diñeiro. Os individuos ao valorar o diñeiro toman como referencia os prezos existentes no mercado e segundo este dato valoran o diñeiro con respecto aos demais bens.

  É aquí onde nos atopamos cun razoamento circular, por unha banda, vemos que os prezos determinan a utilidade marxinal do diñeiro e á súa vez a utilidade marxinal do diñeiro determina os prezos.

  Este problema da circularidade foi advertido por Ludwig von Mises e resolto en óbraa Teoría do diñeiro e o crédito de 1912.

  A solución de Mises para este problema da circularidade foi introducir un factor temporal na explicación sobre a formación dos prezos. Mises explícanos como os prezos determinan a utilidade marxinal do diñeiro e á súa vez a utilidade marxinal do diñeiro determina os prezos. Con todo, non o fan de forma simultánea, a utilidade marxinal do diñeiro nun momento non depende dos mesmos prezos que ela xera, senón que depende dos prezos rexistrados con anterioridade.

  Os prezos ao final do día D son o resultado das valoracións dos bens e o diñeiro no día D. Pero para a valoración do diñeiro no día D loxicamente non se poden usar os prezos dese día, senón que se empregarán os prezos do día D-1. Á súa vez os prezos do día D-1 serán determinados pola valoración do diñeiro nese día en base aos prezos do día D-2 e así sucesivamente cara ao pasado. É dicir, os tipos de cambio rexistrados no pasado son o que serve aos individuos como referencia para valorar o diñeiro. A circularidade queda así rota.

  Entramos noutro carreiro perigoso xa que de ser así poderiamos chegar á conclusión de que esta sucesión de prezos anteriores determinando valoracións futuras conforman unha cadea sen fin ata o infinito. Nalgún momento esta regresión debe parar.

  Mises de novo sácanos dun camiño infrutuoso explicándonos onde exactamente acaba esta regresión. Sabemos que loxicamente o diñeiro tivo que comezar a selo nun día determinado e que antes diso non había un mercado de intercambio indirecto senón troque.

  Sabemos tamén que o prezo dos bens de hoxe determínase en base ao valor do diñeiro de hoxe, o cal baséase nos prezos de onte e así sucesivamente. Si percorremos esta cadea cara atrás chegaremos ao momento no que o diñeiro non era un medio xeneral de intercambio, senón que se intercambiaba por outras mercancías de forma directa no mercado de troque.

  Nun mercado de troque, os prezos xéranse de novo todos os días, ao ser un intercambio directo entre dúas persoas concretas con utilidades marxinales concretas para ese día e ese individuo, os prezos necesariamente variarán radicalmente de día a día. Temos aquí que a circularidade da que falabamos está rota, neste tipo de mercado o prezo dos bens rexistrado no pasado non inflúe no prezo dos bens futuros xa que no troque xéranse prezos independentes con cada novo intercambio. No día T, en que o mercado é de troque, o prezo dun ben non depende o prezo do ben no día T-1 nin tampouco terá influencia sobre o prezo no día T 1.

  Agora quédanos o nexo que une a economía de troque coa economía de intercambio indirecto. Sabemos que, pola propia natureza do diñeiro, toda moeda necesita prezos para poder operar como tal. Con todo, os prezos do mercado de troque son fugaces, xéranse e cambian día tras día.

  O que ocorre co diñeiro é que necesariamente ten que aparecer como unha das mercancías que xa se intercambiaban no mercado de troque, xa que logo, tamén ten prezos variantes día tras día. Pero ten prezos, e isto é o importante. Si imos ao día anterior a aquel no que apareceu o diñeiro, a mercancía que será diñeiro, poñamos ouro, é intercambiada no mercado a un tipo determinado como calquera outro día de troque. O que ocorrerá é que aqueles que se dean conta da súa alta comerciabilidade e comecen a utilizalo como diñeiro o día 0 tomarán como referencia os tipos de cambio do día anterior. Os prezos xerados no troque do día 0-1 serán os que servirán como referencia para establecer a valoración en diñeiro do día 0, o día no que xorde o diñeiro.

  A circularidade rómpese xusto nese punto, si avanzamos cara ao día 0 1, os prezos ao final dese día serán o resultado da valoración do diñeiro dese día en base aos prezos do día 0. Si imos ao día 0-2 vemos que os prezos son independentes como en toda economía de troque. O cambio ocorre no día 0, que toma como referencia os prezos do día 0-1 a posteriori, día que pasará a ser o último día de troque.

  Conclusión.

  O que nos di a teoría regresiva do diñeiro é pois que o importante para o xurdimento do diñeiro non é que o diñeiro sexa unha mercancía con valor de uso directo antes de ser considerada diñeiro, senón que se necesita unha estrutura de prezos para que calquera moeda poida operar. Incluso a primeira moeda en calquera sociedade tivo que ter unha estrutura de prezos que servise como referencia para poder valorar a propia moeda. Neste caso, sendo a primeira, necesariamente tivo que ser unha mercancía para uso directo antes de ser diñeiro, pero o importante é a necesidade da estrutura de prezos.

  A diferenza da teoría de Menger, a cal vimos que era histórica, empírica, esta teoría é praxeolóxica. Dedúcese da propia natureza do diñeiro, da aplicación da utilidade marxinal ao mesmo e da categoría praxeolóxica de tempo. Isto fai ademais que a natureza desta teoría sexa apriorística e non necesite comprobación empírica pada poder ser dada como válida.

  Por isto sabemos que a aparición de Bitcoin non a pode refutar. Pero, ademais, como dixemos, o debate tomara unha orientación errónea. Os autores máis importantes neste debate consideraban como factor principal o feito de que o diñeiro tiña que xurdir primeiro como mercancía cun valor polo seu uso directo. Con todo, isto é secundario na teoría de Mises. Si isto fose así, a primeira moeda fiat xa habería refutado a teoría regresiva. O esencial desta teoría é que é necesaria unha estrutura de prezos para que calquera moeda poida operar como tal.

  O Bitcoin comeza a utilizarse no ano 2010, para ese entón existe unha estrutura de prezos anterior que permite ter referencias para valorar os Bitcoin, prezos non expresados en bitcoin senón noutras moedas. Con todo, eses prezos xa serven como referencia.

  A teoría de Ludwig von Mises non queda invalidada polo xurdimento do Bitcoin, senón que de feito axúdanos a comprender o xurdimento da mesma, a cal, ademais, xerou confusión cando foi analizado desde a perspectiva da necesidade do xurdimento dunha moeda como mercancía anterior. Podemos resumir a nosa conclusión da seguinte forma.

1)             A teoría regresiva do diñeiro explícanos que fai falta unha estrutura de prezos para que unha moeda, xa sexa existente ou nova, funcione como tal.

2)             O Bitcoin, desde a súa xénese ha ter unha estrutura de prezos anterior.

3)             Polo tanto, o Bitcoin non pon en dúbida nin refuta a teoría regresiva do diñeiro.

Damos así por concluída esta serie de dous artigos sobre o Bitcoin e as teorías austríacas sobre a orixe do diñeiro vendo que en ningunha das dúas o bitcoin pode ser unha ameaza, e máis aínda, de novo tanto Menger como Mises axúdannos a comprender como pode orixinarse e funcionar o bitcoin na sociedade.

[i] Utilizarase o debate segundo a introducción realizada por Walter Block en Walter Block, Laura Davidson, Bitcoin, The Regression Theorem, and the Emergence of a new Medium of Exchange. Publicado en The quarterly Journal of Austrian Economics (otoño de 2015), dispoñible en: https://mises.org/system/tdf/Bitcoin%20the%20Regression%20Theorem%20and%20the%20Emergence%20of%20a%20New%20Medium%20of%20Exchange.pdf?file=1&type=document

Ver tamén Ludwig von Mises, La acción humana (Madrid: Unión Editorial, 2011); Murray Newton Rothbard, El Hombre, La Economía y El Estado Volumen I (Madrid: Unión Editorial, 2011); Carl Menger, El Método de las Ciencias Sociales (Madrid: Unión Editorial, 2006); Ludwig von Mises, La Teoría del Dinero y el Crédito (Madrid: Unión Editorial, 1997); Satoshi Nakamoto, Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System 2009. Dispoñible en: https://bitcoin.org/bitcoin.pdf

Para unha explicación sobre a actualidade de Bitcoin dende unha perspectiva austríaca ver The economics of Bitcoin, por Malavika Nair, dispoñible en: https://www.youtube.com/watch?v=DMoTSJjPCkQ