IGUALDADE DE OPORTUNIDADES, OUTRO MITO QUE DEBEMOS DESENMASCARAR

    – María Marty –     

  Confeso ser unha das moitísimas persoas que nunca cuestionou a natureza do término “Igualdade de oportunidades”. Ata o día que, por casualidade, comentei: “estou de acordo coa igualdade de oportunidades”, e un socialista de pura raza dixo: “¡coincido!”

  Si alguén, cuxos ideais son opostos aos meus, dáme a razón, así nada máis, máis vale confirmar si estamos falando do mesmo. Como era de esperar, resultou que non.

  Nunca dubidei da perversidade da noción de igualdade de resultados. Con todo, a miña cabeza conservaba a idea tradicional de que a igualdade de oportunidades significaba un Goberno que protexese a vida, propiedade e liberdade de todos os individuos por igual, co fin de ofrecerlles a mesma oportunidade de elixir, actuar e producir o que libremente quixeran, e tanto como quixesen, ou como puidesen. En resumo, para min era o mesmo que igualdade ante a lei. Para min.

  Como ocorre con todo término pouco definido e defendido, foi tomado polos populistas de esquerda e de dereita, e convertido noutro dos seuss baluartes, do mesmo xeito que a igualdade, o ben común e a xustiza social.

  Actualmente, igualdade de oportunidades significa que todos deberían comezar na mesma liña. E si a liña non é a mesma, entón significa que hai que igualala dalgún xeito.

  Soa ben, ¿non? ¿Seica é xusto que algúns arrinquen a “carreira da vida” 10, 20 ou 30 metros detrás que outros? Pero a vida non é unha carreira de 100 metros lisos. A vida aseméllase máis a unha viaxe en tren con diferentes estacións de partida e de chegada. Intentar modificar esta viaxe pola forza, leva, indefectiblemente a todos, ao mesmo destino: a pobreza.

  Pedro naceu cun Steinway & Sons á beira do seu berce. A súa nai é unha recoñecida pianista que gaña moito diñeiro cos seus concertos. A casa está repleta de partituras e a música acompáñao desde que se levanta ata que se deita. Pedro herdou oído e habilidade, e ademais conta con todo o necesario para desenvolver o seu talento.

  Ao ano súbese ao instrumento. Aos cinco le partituras complexas grazas á instrución “ad honorem” da súa nai. Aos 10, os seus pequenos dedos deslízanse polo teclado como un gato no tellado.

  Ana é a súa veciña e ten a súa mesma idade. Os sons do piano de Pedro espertan nela un único soño: ser pianista profesional. Cada vez que se topa cun piano demostra a súa enorme habilidade e potencial. Pero Ana non ten piano na súa casa e os seus pais non se atopan en condicións de comprar un. Tampouco ten unha nai concertista nin os medios para pagar unha titora de tal calibre. A súa “estación de partida” non é a mesma que a de Pedro e o seu camiño cara á meta será máis longo e complicado. ¿Certo? Si. ¿Inxusto? Non.

  Un contexto pode ser desfavorable, pero non por iso é inxusto. A inxustiza só pode darse nunha relación entre persoas, onde unha transgrede os dereitos doutra.

  ¿Neste caso Pedro fixo algo que prexudicase a Ana? Non. ¿Quitoulle algo que lle pertencese? Non. ¿Limitouna nas súas posibilidades? Non. Non hai inxustiza de Pedro cara a Ana, nin tampouco hai débeda algunha.

  Agora supoñamos que pretendemos igualar as oportunidades de ambos. ¿Cales son as alternativas si non se conta coa voluntariedade de Pedro, a súa familia ou da comunidade?

1.- Prohibir a Pedro tocar o piano, e á súa nai ser a súa titora ata que Ana poida obter un piano e unha titora de igual xerarquía.

2.- Obrigar a Pedro e á súa nai a compartir o seu piano e as súas clases con Ana.

3.- Obrigar aos pais de Pedro a pagar un piano e clases para Ana.

4.- Obrigar a todos os cidadáns a pagar un piano e clases para Ana.

  Todos os camiños levan á coacción.

  Posiblemente ao ler as alternativas, ninguén no seu xuízo aceptaría as tres primeiras. Con todo, unha gran maioría acepta a cuarta, sen dubidalo. Pero o feito de que o costo de igualar a oportunidade de Ana coa do seu veciño sexa asumido por toda a poboación, e non unicamente polos pais de Pedro, non cambia a natureza coactiva do método. Só cambia o número de vítimas.

  Agora, pensemos o seguinte. O caso de Ana é o caso dos 7.000 millóns de habitantes do planeta. Cada un de nós desexa alcanzar algo no cal hai alguén que conta cunha mellor oportunidade de logralo. ¿Que facemos entón? ¿Como igualamos a oportunidade de todos a alcanzar cada aspiración? A única resposta é: transformando á humanidade nun gran animal de sacrificio en pos da mesma humanidade. Unha contradición digna do peor pesadelo.

  Si o que honestamente pretendemos é que as persoas teñan posibilidades de alcanzar os seus obxectivos, hai unha alternativa que non é igualar oportunidades. É maximizar oportunidades.

  Maximizar oportunidades significa ofrecer a maior cantidade de opcións para alcanzar un obxectivo, sen coartar as posibilidades alleas.

  ¿Significa que Ana terá as mesmas oportunidades que Pedro? Non. Significa que, si o merece, conseguirá unha beca para estudar nun bo conservatorio. Significa que os seus pais terán, grazas ao seu traballo, a posibilidade de obter un crédito para comprar un piano. Significa que os pianos, debido á competencia e ao libre mercado, baixarán os seus prezos a un nivel que lle permitirán ter un propio. Significa que terá máis posibilidades de transformarse nunha pianista profesional.

  Por suposto que o meu exemplo está simplificado, pero non é unha utopía. Maximizar oportunidades é posible. Os sistemas baseados no respecto polos dereitos individuais e a igualdade ante a lei son os que demostraron ter maior mobilidade social ao longo da historia.

  Pola contra, os sistemas populistas baseados na igualdade de oportunidades e a igualdade de resultados, han ir matando cada soño das súas vítimas ao compás de palabras pegadizas.

  É hora de comezar a definir palabras e deixar de repetir frases feitas que terminan sendo música para quen pretende guiar ás ovellas directamente ao matadoiro.