PROBA E ERRO

    –  Ignacio Almará –  

  No libro Socialismo, Cálculo Económico y Función Empresarial do Profesor Jesús Huerta de Soto,[i] podemos ver unha defensa da imposibilidade lóxica do socialismo baseándonos en que a propia natureza da información empregada polos axentes día a día no mercado co fin de satisfacer o maior número de necesidades da mellor forma posible, fai desta información un obxecto imposible de transmitir ao órgano coordinador central.

  A información que manexan os actores no mercado é unha información puramente subxectiva, na maior parte de ocasións práctica, non articulable e dispersa en millóns de mentes. Estas características, propias da información coa que os actores estruturan os seus plans de acción no mundo, fan que un órgano coordinador non poida recoller esta información, xa que non é unha compilación de datos obxectivos e inmóbiles como o que poderiamos atopar nas ciencias naturais.

  Pódese sinalar, ademais, que, aínda que se puideran recoller estes datos, non valerían para nada por dous motivos: o primeiro deles é que, para cando os datos recolleitos puidesen ser procesados, xa tería cambiado, dada a constante variabilidade de valoracións e de elección de fins e medios que hai no mercado real, facendo dos datos recolleitos únicamente un rexistro histórico sen valor útil algún para o órgano central. En segundo lugar, a propia existencia dun órgano coactivo que se atope regulando a economía orixinará numerosas alteracións na cantidade e percepción de oportunidades dispoñibles, levando a que se produzan verdadeiros “fallos de mercado”. O resultado será que os datos finalmente recolleitos non terán valor algún si o que se persegue é verdadeiramente satisfacer o maior número de fins da mellor forma posible.

  Con todo, moitos foron aqueles que se aventuraron a desenvolver métodos que puidesen conseguir unha forma de coordinar a economía baixo unha dirección socialista.

  Un intento de defensa dun método que permitise realizar a coordinación nun sistema socialista foi o método de proba e erro proposto por Dickinson e Taylor, o cal preséntase como unha alternativa algo máis simple ao modelo de coordinación baseado na resolución práctica de ecuacións.

  Este modelo baséase en herdar as solucións de equilibrio do capitalismo e partindo desde aí ir efectuando os cambios necesarios para levar o sistema ao equilibrio sempre que se producisen cambios.

  En términos prácticos este sistema consiste en que todos os xerentes e responsables dos sistemas produtivos pasen información constantemente ao órgano de goberno para que, así, este poida fixar unha serie de prezos. Baseándose nestes prezos os xerentes axustarían os factores produtivos para chegar a unhas novas cantidades que producir. A actividade destes xerentes poñería de manifesto os erros no sistema en forma de escaseza ou exceso de bens finais. Desta forma, o órgano de goberno podería de novo modificar os prezos ata chegar ao momento en que os prezos e os bens sexan axustados chegando ao novo sistema de equilibrio.

  A defensa deste sistema ten como punto de partida a falsa crenza en que o modelo de equilibrio pode ser real nalgún momento e que pode ser alcanzado polo sistema capitalista.

  Nun sistema capitalista tal estado de equilibrio é inexistente, dado que as valoracións sobre fins e medios van cambiando constantemente. Os prezos e o interese varían de forma constante, sendo un sistema marcado non por un equilibrio estático senón por unha eficiencia dinámica. É, ademais, especialmente triste por parte dos socialistas idear un sistema que deba nutrirse do sistema capitalista en inicio para posteriormente, no seu propio sistema, activamente modificalo para afastalo de tal estado para, posteriormente, intentar devolvelo ao equilibrio.

  Por outra banda, o paso dun sistema capitalista a un sistema socialista suporía tal cantidade de cambios que se produciría unha completa terxiversación dos prezos de mercado, sendo esta de tal magnitude que pensar que se poderían herdar eses prezos sen que aparecese calquera outra modificación de interese é inxenuo.

  Por outra banda, a escaseza ou exceso dun ben non ten unha contrapartida no prezo de forma mecánica, dado que poden acharse bens que poidan usarse como complementarios ou substitutivos, ou simplemente cambiar a valoración sobre os mesmos bens empregados.

  É necesario, tamén, resaltar que unha modificación dos prezos só sería relevante si non houbese un aumento na emisión de “diñeiro” (permisos ou certificados de compra), xa que un aumento da emisión de unidades monetarias levaría a unha escaseza na maior parte dos bens.

  Produciranse tamén dous fenómenos connaturais aos sistemas socialistas. Por unha banda, a fuxida da poboación cara á compra de valores reais, isto é, bens que se prevén altamente demandados e cuxa escaseza próxima é evidente, ante o cal apresuraranse a comprar para poder proverse no futuro, ou intercambialo no mercado negro. E, por outra banda, un curioso fenómeno de acumulación de stock industrial. É dicir, de escaseza nalgúns bens cun exceso esaxerado noutros.

  Os xerentes pronto empezarán a ver como a escaseza de inputs é a tónica xeral das industrias socialistas. Con todo, o mandato de manter unha determinada produción é coactivo, o risco de ser castigado por non cumprir coas ordes de continuar co nivel produtivo é grave e real. Por outra banda, o custo de acumulación de inventario é nulo para o xerente, o cal pode facer uso debido a que non existe unha presupostación rigorosa. O resultado, loxicamente, será unha acumulación de inventario nalgúns sectores mentres que noutros haberá unha escaseza xeneralizada.

  Existe outro punto en contra do método de proba e erro. Para que o método de proba e erro poida levarse a cabo debe existir un patrón de referencia con respecto ao cal eu poida ir axustando as miñas medidas, a fin de que se acheguen paulatinamente a esa referencia. Si esa referencia é eliminada, como ocorre no sistema socialista, o organismo de control quedarase sen saber que medidas tomar en cada momento, ao non haber un modelo co que comparar as medidas.

  Pódese destacar outro punto negativo do método de proba e erro, e é que supón unha estática mentres se realiza a proba e corríxese o erro. Con todo, mentres os dirixentes empregan tempo para chegar á corrección do erro de forma teórica, os cidadáns seguirán operando durante ese mesmo tempo, propoñendo un novo esquema que tamén presentará novos desaxustes, sendo xa que logo os resultados da análise dos erros primeiros inútiles para achar coordinación algunha dado o novo panorama do “mercado”.

  Para rematar, o maior problema suscitado polo método de proba e erro é quen levará a cabo ese método. Nun sistema de mercado real, dinámico, o método lévase a cabo polos axentes que, diariamente, actúan baseándose na información subxectiva que perciben e empregan para chegar aos seus fins. Usando os prezos como fonte de información sobre valoracións, emprenden cursos de acción que poden ou non ser corrixidos de forma constante. Neste caso, os axentes individuais están levando a cabo o sistema de proba e erro, que non é máis que empregar a innata capacidade empresarial de cada actor. Con todo, o sistema de proba e erro suscitado desde a perspectiva socialista supón a idea de que son os propios dirixentes os que levan a cabo este método, pero, ¿como van a facelo si aínda non son capaces de facerse coa información necesaria para realizar os axustes precisos? E non por unha incapacidade práctica senón pola propia natureza da información a coñecer, a cal ao ser subxectiva, práctica, non articulable e estar dispersa en millóns de mentes non pode de ningún xeito chegar a ser coñecida por ninguén, excepto por Deus.

  Unicamente nun sistema de mercado pode ter sentido usar o método de proba e erro. Onde, ademais, serán necesarios os prezos co fin de poder realizar o necesario cálculo de custos e beneficios cos que ir coñecendo os resultados das accións empresariais.

  Como conclusión podemos dicir que todos os intentos de levar a cabo un método que permita instaurar un sistema socialista intentando salvar o problema da información caeu sempre no mesmo problema de orientarse cara á vertente máis computacional e referíndose tan só ao problema orixinal de forma tanxencial ou parcial. O núcleo do problema, a saber, que é imposible que o órgano de goberno se faga coa información necesaria para coordinar o mercado debido á natureza mesma da información coa que se leva a cabo o desenvolvemento do mesmo, segue sen liquidarse, e é máis, non se liquidará xamais. O único xeito de poder coordinar aos axentes económicos co fin de satisfacer o maior número de necesidades do mellor xeito posible é deixando plena liberdade aos actores económicos, sen que haxa o menor atisbo de intervención por parte dos gobernantes.

Bibliografía

Huerta de Soto, J., Socialismo, Cálculo Económico y Función Empresarial, Unión Editorial, Madrid, 2010.

Von Mises, L., La Acción Humana, Unión Editorial, Madrid, 2011.

[i] Este artigo é un resumo do apartado do método de proba e erro que se atopa no capítulo V da citada obra do autor con algunhas consideracións adicionais sobre como a única forma de levar a cabo un método de proba e erro realmente eficiente en términos económicos é a través do cálculo económico, sendo este o que usan os actores día a día na economía real.