O DILEMA ECONÓMICO DA INTELIXENCIA ARTIFICIAL

    – Miguel Alonso Davila –

  Na actualidade está tendo lugar un debate en relación á intelixencia artificial e a robótica. As cuestións viran en torno a diversos aspectos dos posibles futuros desenvolvementos de devandita tecnoloxía. Fálase de que as máquinas quítanlle o traballo aos seres humanos e albíscase que si a intelixencia artificial progresa o suficiente como para equipararse aos homes, entón, quizá nos eliminen do mercado laboral. Tamén se baralla a opción de que os aparellos paguen impostos para financiar políticas sociais, por exemplo as asociadas aos obreiros desprazados por devandita tecnoloxía. Faremos unha pequena reflexión económica previa para abordar estas cuestións.

  Un concepto fundamental na economía é o de escaseza. Os recursos que cabería utilizar para intentar alcanzar os fins que anhelamos son limitados. Isto quere dicir que non son infinitos e que, xa que logo, si os dedicamos a uns obxectivos concretos non poderemos dedicalos a outros asuntos. Así, si a industria absorbese parte dos medios dispoñibles para fabricar coches, por exemplo, quedarían menos medios para crear ordenadores. Nun caso extremo, si unha fábrica emprega todos os materiais existentes para confeccionar por exemplo roupa, entón seriamos pobres, pois posuiriamos moita roupa pero nada de comida, coches, medicina, etc. A man de obra é un deses recursos escasos e, do mesmo xeito, si a destinamos a manufacturar un produto específico será a costa de sacrificar a obtención doutros obxectos.

  Isto pode entenderse si nos imaxinamos a un náufrago nunha illa deshabitada. O primeiro que fará o noso náufrago será buscar un refuxio, ou construírse un; e despois conseguir alimento. Unha vez que estea instalado, consumirá a maior parte do día en pescar, cazar e en obter auga. Quizáis para beber o apreciado líquido teña que desprazarse ata un río próximo, e farao varias veces ao día coa perda de tempo correspondente. Si un día atopa algún recipiente doutro naufrago, poderá utilizalo para recoller auga. Deste xeito, bastaralle con ir ao río unha vez ao día, ou quizáis menos. Agora seralle posible investir na caza as horas que perdía indo ao río varias veces; co que lle sería máis fácil aforrar alimento e desocuparse varios días. Estes empregaríaos construíndo unha cana de pescar, ou varias; de modo que, si as deixa ancoradas no bordo do río ou no mar, lograría peces sen estar presente. Con ese período adicional construiría trampas para peces ou animais terrestres. Así, contaría con sustento sen ter que atrapar animais todo o día, bastaríalle con colocar as canas de pescar e as trampas pola mañá e recoller a comida pola noite. Desta forma, dedicaría todo o día a construírse unha cabana mellor ou a elaborar trampas máis eficaces, ou quizá a confeccionar roupa coa pel dos animais. Co paso dos meses quizáis consiga tempo ata para adquirir produtos menos acuciantes como un destilado, algunha planta para fumar ou follas para escribir.

  Neste exemplo, os recursos, como é natural, son limitados, pero ademais hai un cuxa escaseza é enorme: a man de obra. En efecto, só hai un obreiro, e isto reduce moito os posibles artigos que se poden alcanzar. Como neste caso non é viable fabricar máis persoas, ao noso protagonista interésalle que cada actividade requira a mínima cantidade de traballo admisible, para que este quede desocupado para outras actividades. A cana de pescar é unha máquina que permite liberar a man de obra que antes se utilizaba para pescar, estando agora dispoñible para facer outras cousas. Desta sorte, o noso protagonista primeiro terá só peixes, con todo despois atesourará peces máis o que consiga no tempo que dedicaba a pescar, isto é, será máis rico. Así mesmo sucede co recipiente de auga, ou as trampas de animais, permítenlle liberar o seu esforzo, co que poder elaborar outros obxectos e elevar o seu nivel de vida.

  Igualmente sucede nunha economía desenvolvida con respecto aos recursos, e en particular coa man de obra. Canta menos utilicen os empresarios máis quedará para obter outros produtos. Imaxinemos por un momento que o goberno dános un soldo a todos os cidadáns a cambio de facer gabias. O caso é que con esa política laboral non restarán persoas para fabricar outras cousas, e aínda que pareza que somos ricos, pois todos atesouramos un salario, en realidade seremos pobres pois non haberá nada polo que intercambiar as nosas unidades monetarias. Si fose bo que os empresarios usasen cantos máis obreiros mellor (para reducir o desemprego), entón cabería obrigar aos operarios a desenvolver a súa actividade cun só brazo, deste xeito farían falta máis para confeccionar o mesmo. Despois, tamén poderiamos facer que traballasen a pé manco, borrachos, ou cunha venda nos ollos; achegándonos desta forma ao desexado panorama de que todo o mundo teña traballo e paga. Máis deste xeito observamos que, en realidade, o que facemos é achegarnos ao exemplo das gabias, posto que se consumiría moita man de obra para manufacturar uns poucos artigos, non quedando dispoñible para conseguir outros.

  As máquinas permiten liberar recursos que permanecen vacantes para crear outros bens. Grazas á maquinaria agrícola, a maior parte da poboación non ten que dedicarse aos quefaceres do campo. E o resultado non foi que o 60% da poboación morrese de fame, senón que quedou dispoñible para construír avións, trens, teléfonos, etc., o que nos fixo máis ricos. Non é casualidade que as economías máis capital intensivas sexan as máis prósperas, posto que grazas aos bens de capital aumenta a produtividade, isto é, hai máis abundancia. Ademais, devandito incremento supón unha subida salarial.

  Por outra banda, debemos ter en conta que a riqueza conséguese alargando a estrutura produtiva financiada con aforro previo, e que para soportar a especialización do coñecemento que precisa devandito alargamento é necesaria man de obra. É dicir, para conseguir máis especialización necesitamos máis xente. A especialización permite aumentar o rendemento e reducir os prezos e, si gozamos de máis cantidade e diversidade de obxectos á nosa disposición por un costo inferior, entón somos máis ricos.

  Con estes dous puntos xa podemos analizar o problema da intelixencia artificial cunha nova luz. Si a intelixencia artificial non chega a ser como a do home, entón esa tecnoloxía o que proporciona non son máis que máquinas. E estas permitirannos liberar operarios para dedicalos a outros menesteres, o que nos fará máis ricos. Si, pola contra, a intelixencia artificial se equipara coa das persoas, entón a súa aparición equivalería a un crecemento da poboación, o que permitiría unha maior especialización (si contamos co aforro previo), o que tamén nos fará máis prósperos.

  Neste último caso pode suceder que se fabrique moita man de obra de vez, pois ao ser a primeira vez que se lanza ese xénero ao mercado non sabemos canto está a xente disposta a pagar e canta cantidade demandarán. No entanto, si son idénticos a obreiros humanos, entón xa contamos con referencias. E si non é así, si non é exactamente igual que unha persoa a nivel económico, porque poida que ser atendidos por robots a algúns consumidores cáuselles rexeitamento, entón o problema non será distinto do dos inmigrantes, ou do que se xera cando se lanza un artigo novo ao mercado. Si non acertamos coa cantidade ou o prezo estimado que estaban dispostos a pagar os consumidores, devanditos desequilibrios serán rapidamente corrixidos polo mercado.